نوجوانی :دوران نوجوانی و فرایند بلوغ، دوره‌ی پر تلاطمی است که پتانسل‌های بزرگی در آن وجود دارد. نوجوانی زمانی ایده‌آل در زندگی افراد است که به دلیل تغییراتی که در مغز اتفاق می‌افتد، بهترین موقع برای کسب و حفظ مهارت‌های جدید است. موضوع مهم در رابطه با بلوغ، داشتن درک درست از این دوره است تا بتوانیم برخوردی مناسب با نوجوانان داشته باشیم.
معمولا به بخش ظاهری و تغییرات فیزیکی در دوران بلوغ که به موجب آن بدن یک کودک به بدن یک شبه بزرگسال تبدیل شود توجه بیشتری نسبت به تغییرات روانی و شخصیتی می‌شود؛ اما باید دقت شود که به همان میزان که فرد از نظر جسمی رشد و تغییر پیدا می‌کند، عواطف و احساساتش نیز درگیر می‌شود و تغییر پیدا می‌کند.
توجه یا عدم توجه به موضوع بلوغ و مشکلات و مسائل دوران نوجوانی می‌تواند روی سلامت روان فرد تاثیر به‌سزایی بگذارد؛ زیرا نوجوانی یک دوره‌ی حساس و تاثیر‌گذار در زندگی هر شخص است.
هدف ما در این مطلب از سایت برآیند این است که به شما یک دید جامع و علمی در رابطه با بلوغ بدهیم. دوران نوجوانی و بلوغ از آن دسته از موضوعات است که تاثیر آن بر مشکلات روانی، نسبت به عوامل دیگر، در مردم عادی و گاهی حتی متخصصان به خاطر سخت بودن شرایط این دوره سنی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
ما در این مطلب از برآیند ابتدا چهار مورد از تعاریف علمی بلوغ را بیان خواهیم کرد و هدف از بلوغ را توضیح خواهیم داد. سپس به تغییرات و مسائلی که دوران نوجوانی و بلوغ به همراه خود دارد خواهیم پرداخت و همچنین در انتهای مطلب به نکاتی که نیاز است والدین در برخورد با نوجوانان رعایت کنند اشاره خواهیم کرد.
تعریف بلوغ (Adolescence)
نوجوانی : کلمه adolescence از کلمه لاتین adolescere گرفته شده و به معنای بزرگ شدن می‌باشد. نوجوانی در واقع به مرحله‌ای از زندگی گفته می‌شود که بین دوران کودکی و بزرگسالی قرار دارد. روان‌شناسان و صاحب نظران، نظرات بعضاً متفاوتی در مورد بازه سنی دقیق در بردارنده دوره نوجوانی دارند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
در سال ۱۹۰۴ جی استنلی هال در کتاب خود با عنوان، نوجوانی: روان‌شناسی آن و رابطه آن با فیزیولوژی، انسان شناسی، جامعه شناسی، جنس، جنایت، دین و آموزش، بلوغ یا دوره نوجوانی را از سن ۱۴ تا ۲۴ سالگی بیان می‌کند.
بعد از آن در سال ۱۹۶۵ سازمان جهانی بهداشت(WHO) در مقاله‌ای با عنوان مشکلات سلامتی در دوره بلوغ و نوجوانی، شروع دوره نوجوانی را ۱۰ سالگی و پایان آن را ۲۰ سالگی در نظر گرفت. کاتارینا سالملا-آرو در سال ۲۰۱۱ در تحقیقی با عنوان مراحل بلوغ بیان می‌کند که نوجوانی مرحله گذار از کودکی به بزرگسالی است که می‌شود آن را بین ۱۱ تا ۱۹ سالگی در نظر گرفت.
فردی که در حال گذراندن دوره نوجوانی است، یا همان نوجوان، نه تنها رشد و تغییر جسمانی را تجربه می‌کند، بلکه درگیر تغییرات و رشد عاطفی، روانی، اجتماعی و ذهنی نیز می‌شود. سالملا آرو در پژوهش اش دوره نوجوانی را در سه مرحله طبقه‌بندی کرده است. این طبقه‌بندی عبارت است از:
- اوایل نوجوانی (سن تقریبی ۱۱ تا ۱۳ سال)
- اواسط نوجوانی (سن تقریبی ۱۴ تا ۱۷ سال)
- اواخر نوجوانی (سن تقریبی ۱۷ تا ۱۹ سال)
در سال ۲۰۱۵ شیکا کاپور (DR. SHIKHA KAPUR) در مقاله‌ای با عنوان بلوغ: مرحله گذار بیان می‌کند که دوره نوجوانی از حدود ۱۰، ۱۱ یا ۱۲ سالگی آغاز می‌شود و بین ۱۸-۲۱ سالگی به پایان می‌رسد.
نوجوانی : همچنین موضوع مهم دیگری که در این مقاله به آن پرداخته این است که برای داشتن درک کاملی از بلوغ در هر جامعه‌ای نیاز است که آن جامعه را از منظرهای تاریخی، انسان شناسی، روان‌شناسی، جامعه شناسی، میراث فرهنگی و سنت بررسی کرد.
با توجه به تمام دیدگاه‌های ارائه شده، بهتر است که بلوغ را مرحله ای جدا از کودکی و بزرگسالی نامگذاری کنیم و آن را نوجوانی نام دهیم. این مرحله به تدریج انسان را آماده ایفای نقش‌های بزرگسالی می‌کند.
چگونگی این گذار در زندگی انسان‌ها وابسته به به فرهنگ آن جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنند. همچنین اینکه چه آموزش‌هایی اعم از رسمی یا غیر رسمی در اختیار افراد جامعه (چه آنهایی که در حال گذراندن این دوره از زندگی هستند یعنی نوجوان‌ّها و چه آنهایی که با نوجوان‌ها در ارتباط هستند اعم از والدین و معلمان) قرار می‌گیرد نیز بر بلوغ تاثیر گذار است.
هدف از بلوغ چیست؟
نوجوانی : بلوغ یک دوره حیاتی از زندگی است و در پایان دوره بلوغ نوجوان به یک بزرگسال تبدیل می‌شود که می‌تواند مسئولیت توسعه و پیشرفت زندگی خود را قبول کند و خود را از والدین و دوران کودکی متمایز کند و هویت منحصر به فرد خود را ایجاد کند. در این قسمت برای درک بهتر اهداف و نتایج نوجوانی از نظریه هاویگرست کمک می‌گیریم.
رابرت جی. هاویگرست در نظریه خود بیان می‌کند که انسان‌ها در طول زندگی تغییر می‌کنند. به راحتی می‌توان فهمید که یک نوزاد با یک نوجوان و یک بزرگسال بالغ متفاوت است.
فرآیند تغییر و رشدی که افراد در زندگی طی می‌کنند به شکلی است که می‌توان گفت با افزایش سن، توانایی‌های انسان یچیده‌تر می‌شود و توسعه پیدا می‌کند. نظریه توسعه هاویگرست بیان می‌کند که تغییر و رشد در تمام طول زندگی، از تولد تا مرگ، پیوسته وجود دارد.
نظریه هاویگرست به طور کلی دارای شش مرحله است که در پایان هر مرحله، هاویگرست توانایی‌هایی را در تئوری خود آورده که بیان کننده توسعه توانایی انسان بعد از اتمام آن مرحله است. برای مثال در مرحله اول رشد که دوران کودکی است، کسب مهارت راه رفتن را قرار داده است.
اما همانطور که می‌دانید بحث ما در این مطلب صرفا درباره دوره بلوغ است؛ بنابراین در ادامه با استنباط از وظایف رشدی نظریه هاویگرست، هشت مورد از تغییراتی که در دوران بلوغ رخ می‌دهد را آورده‌ایم.
- دستیابی به روابط جدید و بالغ‌تر با افراد هم‌سن در هر دو جنس.
- دستیابی به نقش اجتماعی مردانه یا زنانه.
- پذیرش شکل ظاهری و اندام خود و استفاده از بدن به طور مؤثر.
- دستیابی به استقلال عاطفی.
- آمادگی برای ازدواج و زندگی مشترک.
- آماده شدن برای شغل یا حرفه.
- کسب مجموعه‌ای از ارزش‌ها و نظام اخلاقی به عنوان راهنمای رفتار؛ داشتن یک ایدئولوژی.
- تمایل و دستیابی به رفتار مسئولانه اجتماعی.
در فرآیند بلوغ، نوجوانان با چه تغییراتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟
نوجوانی : تغییرات فیزیکی، شناختی، اجتماعی و اخلاقی از جمله تغییراتی است که در دوره نوجوانی وجود دارد. در ادامه توضیحی در رابطه با عملکرد هر کدام از این تغییرات آورده‌ایم:
تغییرات فیزیکی
تغییرات فیزیکی که در دوره نوجوانی اتفاق می‌افتد به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول تغییراتی درونی است که قابل مشاهده نبوده و دسته دوم به راحتی قابل مشاهده است. این تغییرات از طریق فرآیند بلوغ در بدن اتفاق می‌افتد و عامل آن ترشح برخی هورمون‌ها در مغز است.
این هورمون‌های آزاد شده در همه نوجوانان یکسان است اما تفاوت در سطح هورمون‌ها منجر به نتایجی متفاوت در مردان و زنان می‌شود. نکته مهم در رابطه با تغییرات فیزیکی در دوره بلوغ آن است که نوجوان را از بدن دوران کودکی به بدن یک بزرگسال منتقل می‌کند و به آنها توانایی تولید مثل می‌دهد.
همانطور که می‌دانید تغییرات فیزیکی در زنان و مردان متفاوت است. این تغییرات فیزیکی در دوره نوجوانی علاوه بر خود فرد برای دیگران هم این پیام را دارد که این فرد دیگر کودک نیست.
رشد شناختی و تغییرات در مغز
نوجوانی : رشد شناختی به تغییراتی در مغز اشاره دارد که نوجوانان را برای تفکر و یادگیری آماده می‌کند. این تغییرات در مغز توانایی‌های نوجوانان را در تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات تقویت می‌کند.
رشد شناختی، مانند رشد جسمانی، برای هر نوجوانی با سرعت متفاوتی اتفاق می‌افتد. در نتیجه باید توجه داشته باشیم که نوجوانان هم سن ممکن است مهارت‌های تفکر و استدلال یکسانی نداشته باشند. عواملی که بر رشد شناختی نوجوانان و نحوه
تفکرشان تاثیر می‌گذارد عبارتند از:
- اختلال یادگیری:اعم از اختلال خواندن، اختلال ریاضی، نارساخوانی و اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) می‌تواند بر رشد شناختی تأثیر بگذارد.
- اختلالات سلامت روان و مصرف مواد مخدر که در قسمت بعد در رابطه با آن توضیح خواهیم داد نیز بر رشد شناختی نوجوانان تاثیر گذار هستند.
تغییرات اجتماعی
در طول دوره نوجوانی، نوجوانان نقش‌های محدود دوران کودکی خود را ترک می‌کنند و به سمت نقش‌هایی با مسئولیت بیشتر جذب می‌شوند.
تغییر اجتماعی نقش‌ها شامل دو مورد زیر است:
۱٫ نوجوانان دایره‌‌ی اجتماعی خود را به واسطه اینکه وارد جامعه می‌شوند گسترش می‌دهند. کودکان خردسال بیشتر وقت خود را با خانواده خود می‌گذرانند، ولی بعد از اینکه بزرگ می‌شوند و وارد مدرسه می‌شوند حلقه اجتماعی آنها کمی بزرگتر می‌شود.
به همین ترتیب با رسیدن به دوره بلوغ و نوجوانی، شبکه افرادی که نوجوانان با آنها در ارتباط هستند از مدرسه هم فراتر می‌رود و شامل گروه‌های ورزشی، تیم‌های دانشجویی، مشاغل و سایر فعالیت‌ها می‌شود. با گسترش حلقه‌‌ی اجتماعی، نوجوانان زمان کمتریرا با خانواده خود می‌گذرانند و بیشتر روی همسالان خود تمرکز کنند.
۲٫ نوجوانان نقش‌های اجتماعی بیشتری را قبول می‌کنند و حضور خود را در اجتماع گسترش می‌دهند. تغییراتی که نوجوانان در مغز، عواطف و بدن خود تجربه می‌کنند، آنها را به سمت ایفای نقش‌های اجتماعی پیچیده‌تر سوق می‌دهد. نوجوانان ممکن است نقش‌های جدیدی را به‌عهده بگیرند، مانند گرفتن مسئولیت رهبری یک گروه در مدرسه.
تغییرات اخلاقی
تغییراتی که در مغز در زمان بلوغ اتفاق می‌افتد موجب می‌شود که نوجوانان به دنیای اطراف خود بیشتر دقت کنند و همچنین در رابطه با چرایی موضوعات تفکر کنند.
این تحقیق و تفکر در ذهن نوجوانان باعث می‌شود، که آنها در رابطه با اینکه چگونه می‌خواهند با دنیای اطراف خود تعامل داشته باشند تصمیم بگیرند. به همین ترتیب اخلاق و ارزش‌ها در دوره نوجوانی تغییر پیدا می‌کند.
جمع‌بندی
در این مطلب از سایت برآیند به توضیح یکی از حساس‌ترین و تاثیرگذارترین مرحله‌های رشد انسان یعنی مرحله نوجوانی و بلوغ پرداختیم. بلوغ مرحله‌ای است که فرد را از دوران کودکی جدا می‌کند و در مسیر رسیدن به دوران بزرگسالی قرار می‌دهد.
فرد در دوران نوجوانی نه کودک است که تماما نیازمند کمک بزرگسالان باشد و نه بزرگسال که بخواهد مسئولیت کامل زندگی و مسائلش را بر عهده بگیرد.
به همین دلیل دوران بلوغ برای نوجوانان همراه با سردرگمی است. در این مطلب بعد از بیان تعریف و اهداف بلوغ، در رابطه با تغییرات و مشکلات روانی مرتبط با نوجوانی توضیحاتی ارائه دادیم. همچنین نکاتی را در رابطه با برخورد صحیح والدین با نوجوانان بیان کردیم.
