سندرم ری (Reye’s syndrome) نوعی بیماری نادر اما جدی است که معمولا پس از عفونت یا بیماری ویروسی کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند، به‌خصوص اگر از آسپرین برای رفع علائم بیماری‌شان استفاده شده باشد. سندورم ری مغز، خون و کبد را درگیر می‌کند و اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. در ادامه بیشتر با سندرم ری، علت ایجادش، علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن آشنا می‌شویم، سپس به سؤالات رایج درباره این بیماری پاسخ می‌دهیم.
سندرم‌ری چیست؟
سندرم‌ری نوعی بیماری نادر است که بعد از عفونت یا بیماری ویروسی مثل آنفولانزا یا آبله‌مرغان موجب ورم مغز یا کاهش عملکرد کبد می‌شود. این بیماری در بین کودکانی شایع‌تر است که از آسپرین برای رفع علائم بیماری استفاده می‌کنند و یک هفته بعد از شروع بیماری ویروسی یا عفونی شدت می‌گیرد.
علت سندرم ری
هرچند ممکن است مصرف آسپرین موجب ایجاد سندرم ری در کودکان شود، علت اصلی این سندرم هنوز مشخص نیست. بر اساس تحقیقات، آسیب میتوکندریایی موجب افزایش فعالیت این سندرم در کبد می‌شود. میتوکندری بخشی از سلول است که انرژی تولید می‌کند و نیروگاه سلول نامیده می‌شود. کاهش فعالیت میتوکندری روی عملکرد کبد اثر می‌گذارد و علائم بیماری را ایجاد می‌کند. علت آسیب میتوکندری مشخص نیست، اما این آسیب موجب افزایش آمونیاک خون می‌شود و ورم و افزایش فشار مغزی را به همراه دارد.
به نظر می‌رسد سندروم ری وقتی ایجاد می‌شود که از آسپرین برای درمان بیماری‌های عفونی کودکان استفاده می‌شود، به‌خصوص کودکان مبتلا به اختلال اکسیداسیون اسیدچرب. اختلال اکسیداسیون اسیدچرب نوعی اختلال متابولیک ارثی است که به‌علت فقدان یا ناکارآمدی آنزیمی ایجاد می‌شود و به سبب آن اسیدچرب نمی‌شکند. برای تشخیص این بیماری باید آزمایش انجام شود.
علائم سندرم ری
با توجه به اینکه بیماری چقدر کودک را درگیر کند، شدت علائم متفاوت است. اولین علامت این سندرم بیماری عفونی مثل سرماخوردگی، عفونت سیستم تنفسی فوقانی، آنفولانزا یا آبله‌مرغان است. ۵ تا ۷ روز بعد از بروز علائم عفونت ویروسی، علائم بیماری ری بروز می‌کنند، از جمله:
- استفراغ؛
- احساس خستگی یا بی‌حالی؛
- اضطراب، گیجی، سردرگمی یا توهم؛
- تغییرات شخصیتی مثل پریشانی، تحریک‌پذیری یا مبارزه‌طلبی؛
- تنفس سریع.
علائم اولیه در کودکان زیر ۲ سال
- اسهال؛
- تنفس سریع.
علائم در کودکان بالای ۲ سال
- استفراغ مداوم؛
- خواب‌آلودگی یا بی‌حالی غیرعادی.
علائم شدید سندرم ری
- تشنج؛
- کما؛
- کاهش هوشیاری؛
- ضعف یا فلج دست‌ها و پاها؛
- بی‌حالی شدید؛
- مشکل لخته‌شدن خون؛
- آمونیاک اضافی در خون.
تشخیص سندرم ری
آزمایش خاصی برای تشخیص سندرم ری وجود ندارد. پزشک با توجه به وجود بیماری عفونی یا ویروسی و علائم سندرم ری مثل استفراغ و تغییر رفتار کودک این بیماری را تشخیص می‌دهد. همچنین ممکن است برای تأیید تشخیصش چند آزمایش تجویز کند، از جمله:
- بررسی میزان آمونیاک خون و سموم موجود در ادرار؛
- تصویربرداری ام.آر.آی (MRI) و سی.تی.اسکن برای بررسی مغز؛
- نمونه‌برداری از کبد؛
- آزمایش مایع نخاعی برای بررسی مایع مغزی‌نخاعی.
ممکن است سندروم ری علائمی مشابه بیماری‌های دیگر داشته باشد و با آنها اشتباه گرفته شود، اما این اتفاق شایع نیست. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- آنسفالیت؛
- مننژیت؛
- دیابت؛
- سوءمصرف مواد؛
- مسمومیت غذایی؛
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد؛
- بیماری‌های روانی.
درمان سندرم ری
درمان سندرم ری معمولا در بیمارستان انجام می‌شود و شامل محافظت از مغز کودک برای کاهش تورم، برطرف‌کردن آسیب کبدی و جراحت متابولیکی و جلوگیری از عوارض ریه است. بنابراین درمان عبارت است از:
- واردکردن لوله به نای برای افزایش تنفس یا استفاده از ونتیلاتور؛
- بالا نگه‌داشتن سر؛
- استفاده از دارو برای کاهش میزان آمونیاک خون؛
- مصرف داروهای مدر برای کاهش فشار مغزی و مایعات بدن؛
- به‌کارگیری دارو برای حفظ میزان قند خون؛
- سیستم خنک‌کننده برای کاهش دمای بدن؛
- مصرف ویتامین کا (K) و انتقال پلاسما برای بهبود لخته‌شدن خون.
پیشگیری از سندرم ری
بین آسپرین و سندرم ری ارتباط وجود دارد، پس با ندادن آسپرین به کودک، به‌خصوص کودکان زیر ۱۶ سال، می‌توانید از این بیماری پیشگیری کنید. اگر کودک برای درمان بیماری به این دارو نیاز دارد، حتما با پزشک مشورت کنید.
سؤالات رایج
۱. سندرم ری چه افرادی را درگیر می‌کند؟
سندرم ری در درجه اول بیماری کودکان است، اما می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. این بیماری بیشتر در فصل پاییز و زمستان و در کودکان زیر ۱۸ سال دیده می‌شود.
۲. شیوع سندرم ری چقدر است؟
به‌دلیل افزایش آگاهی، شیوع این بیماری در حال کاهش است. اگر کودکتان مریض شد، از آسپرین برای رفع علائم استفاده نکنید. واکسیناسیون آنفولانزا و آبله‌مرغان برای جلوگیری از عفونت ویروسی مفیدند و آمار ابتلا به سندرم ری را کاهش می‌دهند.
۳. علائم سندرم ری در بدن کودک چگونه است؟
چون سندروم ری به مغز کودک فشار وارد می‌کند، ممکن است شخصیت او ناگهان تغییر کند. ممکن است کودک شاد شما به فعالیت‌های دلخواهش توجهی نشان ندهد یا بابت مسائلی که معمولا مشکل محسوب نمی‌شوند عصبانی یا ناراحت شود. علائم اولیه این سندرم، مانند تغییر حالت روانی کودک، سبب تشخیص و درمان سریع‌تر می‌شود.
۴. آیا آسپرین موجب سندرم ری می‌شود؟
علت اصلی سندرم ری مشخص نیست، اما بر اساس بررسی‌ها، احتمالا آسپرین موجب سندروم ری می‌شود و شدت علائم را بیشتر می‌کند. بنابراین قبل از اینکه هنگام بیماری ویروسی به کودکتان آسپرین بدهید، با پزشک مشورت کنید.
۵. آیا سندروم ری بعد از درمان عوارض جانبی دارد؟
بیشتر کودکان مبتلا به سندروم ری کاملا بهبود می‌یابند. البته اگر کودک ورم مغزی شدید داشته باشد، ممکن است دچار چنین عوارضی شود:
- کاهش حافظه؛
- مشکل یادگیری؛
- کاهش بینایی یا شنوایی؛
- مشکل تکلم؛
- دشواری حرکت یا انجام وظایف روزمره مانند لباس‌پوشیدن.
برای حمایت از این کودکان مراقبت‌های تخصصی لازم است.
۶. چه مدت بعد از درمان سندرم ری کودک بهبود می‌یابد؟
با کاهش ورم مغز، کودک شروع به بهبودی می‌کند. ممکن است چند روز تا چند هفته زمان ببرد تا کودک از بیمارستان مرخص شود. پزشک شما را در جریان بهبودی کودک قرار می‌دهد.
۷. احتمال مرگ ناشی از سندروم ری چقدر است؟
این مسئله به شدت بیماری، ورم مغز و مقدار آمونیاک خون بستگی دارد. میزان مرگ در کودکان مبتلا به سندروم ری حدود ۲۱درصد است. این میزان برای تشخیص در مراحل اولیه بیماری (مرحله ۱) ۲درصد و برای بیماری در مراحل انتهایی (مرحله ۵) ۸۰درصد است. تشخیص و درمان به‌موقع میزان زنده‌مانی را افزایشی چشمگیر می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
